Rzepak i pszenica opłacalne, ale...
Rzepak i pszenica opłacalne, ale tylko w profesjonalnej uprawie. Kalkulacja opłacalności 2025 r.
Niskie ceny skupu zbóż i rzepaku pogarszają opłacalność upraw w 2025 r. Jeżeli chcesz liczyć zyski z hektara, musisz postawić na profesjonalną uprawę i trzymanie kosztów w ryzach.
Przedstawiamy kalkulację opłacalności dla rzepaku ozimego i pszenicy ozimej sezon 2025.
O cenach skupu podstawowych płodów rolnych – zbóż, oleistych czy białkowych mówi się dużo. Dość często utyskuje się na ostatnio niski ich poziom. Z drugiej strony skokowy wzrost kosztów środków produkcji spowodował większe rozwarcie nożyc cenowych – wpływając na finalny wynik ekonomiczny. Jak wygląda jednak prawdziwy obraz opłacalności rolnej?
W niniejszym artykułem zamierzamy pokazać faktyczny obraz opłacalności rolnej różnych upraw. Odnosimy je do gospodarstwa o powierzchni ok. 100 ha z Wielkopolski. Wszystkie założenia przedstawiamy na końcu niniejszego tekstu.
W kalkulacji posługujemy się metodologią ustaloną przez Komisję Europejską do wyliczenia nadwyżki bezpośredniej GM (Gross Margin). Pod uwagę bierzemy wyłącznie koszty mające bezpośredni związek z wielkością produkcji. Dlatego: paliwo, zbiór usługowy, ubezpieczenia, praca najemna itp. nie mogą być zaliczane do kosztów bezpośrednich GM. Wchodzą natomiast do ogólnej sumy kosztów bezpośrednich, co służy do wyliczenia zysku brutto.
Zaczynamy zatem od rzepaku ozimego i pszenicy ozimej, przyjmując ceny skupu na poziomie czerwca 2025.
Kalkulacja uprawy rzepaku ozimego
Naszą kalkulację najlepiej prześledzić w załączonej do tekstu tabeli. Założyliśmy dwa poziomy intensywności uprawy. Przeciętną, dającą 3,5 t nasion/ha oraz wysoką – dla zbioru 5 t/ha. W obu tych przypadkach przychody z hektara wynosiły odpowiednio 7160 PLN oraz 10160 PLN.
Po odjęciu kosztów bezpośrednich – środków ochrony roślin i nawozów, nadwyżka bezpośrednia GM wynosiła odpowiednio 3383 PLN/ha oraz 5282 PLN/ha.
Najwyższy koszt stanowiły nawozy: dla wysokiej intensywności pochłaniały ponad 3 tys. PLN/ha. W tym też poziomie intensywności ochrona roślin była prawie 2 x droższa niż przy bardziej ekstensywnej uprawie i kosztowała 1143 PLN.
Co z pozostałymi kosztami? Maszyny, paliwo, zbiór usługowy? Tak, te składowe kosztów zabierają rolnikowi kolejne pieniądze z kieszeni. Przy plonie 3,5 t/ha uprawa rzepaku ozimego jest nieopłacalna.
Minimalny plon równowagi powinien wynieść 3,74 t/ha dla przeciętnej intensywności. Przy wyższej intensywności – to już 4,34 t/ha. W interesie rolnika jest więc dążenie do jak największego plonu przekraczającego 4,5 t/ha.
|
Kalkulacja uprawy rzepaku ozimego w sezonie 2025/2026 |
||||||
| wartości netto w złotych | Intensywność przeciętna | Intensywność wysoka | ||||
| Wyszczególnienie | J.m. | Cena netto (bez VAT) | Ilość | Wartość | Ilość | Wartość |
| Przychody | ||||||
| Nasiona | t | 2000,00 | 3,50 | 7000,00 | 5,00 | 10000,00 |
| Zwrot podatku akcyzowego | x | 160,60 | x | 160,60 | ||
| Razem przychody | 7160,60 | x | 10160,60 | |||
| KOSZTY | ||||||
| Materiał siewny zapr. | jdn. | 600,00 | 1 | 600,00 | 1 | 700,00 |
| Butisan Duo 400EC | l | 103,70 | 2,50 | 259,26 | 2,50 | 259,26 |
| PANTERA 040 EC | l | 101,85 | 2,00 | 203,70 | ||
| AMBROSSIO 500 S.C.+Dafne | l | 140,00 | 0,40 | 56,00 | 0,40 | 56,00 |
| Tilmor 240 EC | l | 120,37 | 0,75 | 90,28 | 0,75 | 90,28 |
| DECIS EXPERT 50 EW | l | 287,04 | 0,13 | 37,31 | 0,26 | 74,63 |
| KARATE ZEON 050CS | 172,78 | 0,15 | 25,92 | 0,30 | 51,83 | |
| Mospilan 20SP | kg | 376,16 | 0,25 | 94,04 | 0,50 | 188,08 |
| Mizuki | l | 110,00 | 2,00 | 220,00 | 2,00 | 220,00 |
| Razem ŚOR | x | x | x | 782,81 | x | 1143,78 |
| N | kg | 4,20 | 180 | 756,00 | 200 | 840,00 |
| P | kg | 5,40 | 120 | 648,00 | 150 | 810,00 |
| K | kg | 3,14 | 160 | 502,40 | 180 | 565,20 |
| Siarczan amonu | kg | 2,50 | 100 | 250,00 | 150 | 375,00 |
| Siarczan magnezu | kg | 1,60 | 25 | 40,00 | 60 | 96,00 |
| Wapno nawozowe granul. | t | 600,00 | 0,33 | 198,00 | 0,33 | 198,00 |
| INSOL 5 | l | 30,00 | 5 | 150,00 | ||
| Razem nawozy | x | x | x | 2394,40 | x | 3034,20 |
| Razem koszty bezpośrednie GM na 1 ha | 3777,21 | x | 4877,98 | |||
| Razem koszty bezpośrednie GM na 1 tonę | 1079,20 | x | 975,60 | |||
| Nadwyżka bezpośrednia GM na 1 ha | 3383,39 | x | 5282,62 | |||
| Nadwyżka bezpośrednia GM na 1 tonę | 966,68 | 1056,52 | ||||
| Paliwo uprawa pożn. 2025 | l | 4,47 | 25,00 | 111,75 | 25,00 | 111,75 |
| Paliwo jesień 2025 | l | 4,47 | 50,00 | 223,50 | 50,00 | 223,50 |
| Paliwo wiosna/lato 2026 | l | 4,47 | 10,00 | 44,70 | 12,00 | 53,64 |
| Razem paliwo | x | x | 85,00 | 379,95 | 87,00 | 388,89 |
| Zbiór usługowy | ha | 550,00 | 1,00 | 550,00 | 1,00 | 550,00 |
| Ubezpieczenia | ha | 200,00 | 1,00 | 200,00 | 1,00 | 250,00 |
| Robocizna najemna | rbg | 35,00 | 30,0 | 1050,00 | 30,0 | 1050,00 |
| Ogółem koszty bezpośrednie (na 1 ha) | 5957,16 | 7116,87 | ||||
| Ogółem koszty bezpośrednie (na 1 tonę) | 1702,05 | 1423,37 | ||||
| Zysk brutto | 1203,44 | 3043,73 | ||||
| Amortyzacja maszyn | h | x | x | 1000,00 | x | 1000,00 |
| Podatek rolny | ha | 1,00 | 215,85 | 215,85 | 1,00 | 215,85 |
| Pozostałe 5% | x | x | 297,86 | x | 355,84 | |
| Razem koszty pośrednie | 1513,71 | x | 1571,69 | |||
| Koszty całkowite (na 1 ha) | 7470,87 | x | 8688,57 | |||
| Koszt całkowity (na 1 tonę) | 2134,53 | 1737,71 | ||||
| Zysk netto zł/ha | -310,27 | x | 1472,03 | |||
| Cena równowagi zł/t | 2134,53 | x | 1737,71 | |||
| Plon równowagi t/ha | 3,74 | x | 4,34 | |||
Kalkulacja pszenicy ozimej
Dla kalkulacji pszenicy ozimej przyjęliśmy jeden poziom intensywności. Zbiór ziarna 8 t/ha daje 6960 PLN przychodu/ha. Po odjęciu kosztów ochrony i nawożenia, nadwyżka bezpośrednia GM bez dopłat wynosi 3885 PLN/ha. Najbardziej kosztochłonnym elementem uprawy są nawozy, bo pochłaniają ok. 1/5 nakładów bezpośrednich – 1622 PLN/ha.
Odjęcie kolejnych składowych kosztów – paliwa na uprawę, zbioru i robocizny – powoduje bardzo niekomfortową sytuację. Uprawa pszenicy ozimej sypiącej zaledwie 8 t/ha jest nieopłacalna!
Generalnie producent rolny nie ma wpływu na cenę finalną. Cena równowagi to 875 PLN/t. Może jednak niewielkim nakładem, np. wzrostem nawożenia azotowego, starać się uzyskać wyższy plon. Wszystko, co zbierze ponad plon równowagi 8,24 t/ha będzie dawać czysty zysk.
|
Kalkulacja kosztów uprawy pszenicy ozimej sezonie 2025/2026 |
|||||
| wartości netto w złotych | |||||
| Wyszczególnienie | J.m. | Cena netto (bez VAT) | Ilość | Wartość | Struktura |
| Przychody | |||||
| Nasiona | t | 850,00 | 8,00 | 6800,00 | x |
| Zwrot podatku akcyzowego | 160,60 | x | |||
| Razem przychody | 6960,60 | x | |||
| KOSZTY | |||||
| Materiał siewny zapr. | kg | 185,00 | 2,4 | 444,00 | 6,3% |
| Huzar Activ 387 OD | l | 158,37 | 1,00 | 158,37 | x |
| Turret 60 | l | 86,25 | 0,50 | 43,13 | x |
| Kaiso 050 EG | l | 103,70 | 0,10 | 10,37 | x |
| Antywylegacz 675 SL | l | 21,11 | 2,00 | 42,22 | x |
| Puma Uniwersal | l | 141,38 | 1,00 | 141,38 | x |
| Fandango 200 EC | l | 266,69 | 1,00 | 266,69 | x |
| Cyperkill Max 500EC | l | 462,96 | 0,75 | 347,22 | x |
| Razem ŚOR | x | x | x | 1009,38 | 14,4% |
| N | kg | 4,20 | 140 | 588,00 | x |
| P | kg | 5,40 | 80 | 432,00 | x |
| K | kg | 3,14 | 100 | 314,00 | x |
| Wapno nawozowe granul. | t | 600,00 | 0,33 | 198,00 | x |
| Bosfoliar | l | 15,00 | 6 | 90,00 | x |
| Razem nawozy | x | x | x | 1622,00 | 23,2% |
| Razem koszty bezpośrednie GM na 1 ha | 3075,38 | 43,9% | |||
| Razem koszty bezpośrednie GM na 1 tonę | 384,42 | x | |||
| Nadwyżka bezpośrednia GM na 1 ha | 3885,22 | x | |||
| Nadwyżka bezpośrednia (GM) na 1 tonę | 485,65 | x | |||
| Paliwo uprawa pożn.2025 | l | 4,47 | 25,00 | 111,75 | 1,6% |
| Paliwo jesień 2025 | l | 4,47 | 30,00 | 134,10 | 1,9% |
| Paliwo wiosna/lato 2025 | l | 4,47 | 15,00 | 67,05 | 1,0% |
| Razem paliwo | x | x | 70,00 | 312,90 | 4,5% |
| Zbiór usługowy | ha | 500,00 | 1,00 | 500,00 | 7,1% |
| Robocizna najemna | rbg | 35,00 | 20,0 | 700,00 | 10,0% |
| Ubezpieczenie | x | x | x | 200,00 | 2,9% |
| Robocizna najemna | rbg | 35,00 | 20,00 | 700,00 | 10,0% |
| Ogółem koszty bezpośrednie na 1 ha | 5488,28 | 78,4% | |||
| Ogółem koszty bezpośrednie (na 1 tonę) | 686,04 | x | |||
| Zysk brutto | -1924,27 | x | |||
| Amortyzacja maszyn | h | x | x | 1000,00 | 14,3% |
| Podatek rolny | ha | 1,00 | 215,85 | 215,85 | 3,1% |
| Pozostałe 5% | x | x | 300,21 | 4,3% | |
| Razem koszty pośrednie | 1516,06 | 21,6% | |||
| Koszty całkowite (na 1 ha) | 7004,34 | 100,0% | |||
| Koszt całkowity (na 1 tonę) | 875,54 | x | |||
| Zysk netto zł/ha | -43,74 | x | |||
| Cena równowagi netto (zł/t) | 875,54 | x | |||
| Plon równowagi (t/ha) | 8,24 | x | |||
Wnioski
Kalkulacje tych dwóch upraw pokazują więc, jak ważne jest trzymanie kosztów produkcji w ryzach i profesjonalna uprawa. Składają się na to:
- umiejętnie dobrana agrotechnika i dbałość o glebę – zwłaszcza o poziom próchnicy;
- dobór właściwych maszyn, które pozwolą oszczędnie gospodarować środkami produkcji.
Mogą to być agregaty uprawowo-siewne, wykorzystujące punktowe podanie nasion, a także nawozu rzędowo.
Średnia oszczędność na materiale siewnym przy zastosowaniu siewnika punktowego TEMPO może sięgać 150 zł/ha. W naszym przykładzie 100 ha gospodarstwa – to zaoszczędzone 15 tys. PLN!
Siewnik ten pozwala na wysiew precyzyjny przy dwukrotnie wyższej prędkości w porównaniu z siewem przy użyciu tradycyjnych siewników punktowych. Väderstad Tempo sprawdzi się we wszelkich warunkach – w systemie uprawy uproszczonej czy w tradycyjnym systemie orkowym.
Odsyłamy do ciekawie opracowanych materiałów – kliknij tutaj.
Natomiast dla gospodarstw zbożowych, w tym siejących pszenicę – dedykowany jest agregat pneumatyczny Väderstad Spirit. Maszyna wyrównuje pole i przygotowuje je do siewu, konsoliduje glebę, wysiewa nasiona i dociska glebę nad nimi w jednym przejeździe. Posiada dwutalerzowe redlice nasienne. Dzięki indywidualnej kontroli głębokości redlic Spirit zawsze umieszcza nasiona na odpowiedniej głębokości siewu. Korzyścią są wyrównane wschody na całym polu.
Czytaj więcej – kliknij tutaj.
Ostateczny wynik żniw to suma wielu decyzji – od wyboru odmiany i nawożenia, po jakość pracy wykonanej w polu. Nowoczesne maszyny rolnicze, które zapewniają precyzję, powtarzalność i efektywność, stają się dziś nie tylko wsparciem, ale wręcz fundamentem opłacalnej produkcji. Dlatego właśnie coraz więcej rolników wybiera rozwiązania technologiczne, które realnie pomagają maksymalizować wynik z hektara.
Pełne założenia do kalkulacji:
- Kalkulacje przeprowadzono dla warunków gospodarstwa towarowego powyżej 100 ha.
- Do kosztów bezpośrednich, a w konsekwencji do wyliczenia nadwyżki bezpośredniej GM (Gross Margin) wg metodologii unijnej, przyjęto wyłącznie koszty mające bezpośredni związek z wielkością produkcji. Takie koszty jak: paliwo, zbiór usługowy, ubezpieczenia, praca najemna itp., ze względu na brak tego związku, nie mogą być zaliczane do kosztów bezpośrednich GM, natomiast są zaliczane do ogólnej sumy kosztów bezpośrednich, co służy do wyliczenia zysku brutto.
- Przyjęto cenę kalkulacyjną skupu na poziomie z końca czerwca 2025 (brak wiarygodnych przesłanek co do ostatecznego poziomu cen w czasie żniw 2026 r.).
- Pominięto płatności obszarowe (dopłaty) ze względu na zmiany w Krajowym Planie Strategicznym w zakresie ekoschematów począwszy od kampanii 2025 roku, dotyczące szczególnie gospodarstw roślinnych wysokotowarowych. Bez ekoschematów spodziewana płatność podstawowa (PWD) wyniesie w 2026 r. tylko ok. 470 zł/ha.
- Uwzględniono podatek rolny wg stawki podstawowej z 2025 r. dla 1 ha przeliczeniowego. W zależności od klasy gleb i okręgu podatkowego stawka ta może być znacznie wyższa (zakłada się, że pszenicy ozimej i rzepaku ozimego nie uprawiano na glebach klasy V i VI, które są zwolnione z podatku rolnego).
- Zakładamy pozostawianie resztek pożniwnych słomę na przyoranie – wynoszenie słomy jest błędem w przypadku dbałości o glebę.
- Przyjęto szacunkowo koszt ubezpieczenia upraw – w zależności od polityki bezpieczeństwa w danym gospodarstwie stawka ta może znacznie się różnić.
- Dla celów porównawczych w różnych gospodarstwach, najważniejszą częścią przedstawionej kalkulacji jest wyliczenie nadwyżki bezpośredniej GM jako różnica pomiędzy wartością sprzedaży a kosztami bezpośrednimi. (pominięto wartość plonu ubocznego ze względu na fakultatywne ekoschematy węglowe).
- Dla celów poglądowych uwzględniono w kalkulacji koszty bezpośrednie poza GM (paliwo, robocizna, suszenie nasion, ubezpieczenie), wyliczono zysk brutto, następnie uwzględniono koszty pośrednie (amortyzacja, podatek rolny) i szacunkowo (5%) kosztów ogólnogospodarczych i wyliczono zysk jednostkowy.
- Dla celów poglądowych wyliczono cenę równowagi oraz plon równowagi dla przyjętych założeń dochodowo-kosztowych.