Korytarze wydrążone w glebie przez dżdżownice powodują jej napowietrzenie i odprowadzenie nadmiaru wody. Dżdżownice przyspieszają również rozkład resztek pożniwnych, które po przejściu przez ich układ pokarmowy stanowią łatwo dostępne źródło składników pokarmowych dla roślin. Zwiększenie liczebności dżdżownic w glebie jest możliwe poprzez stosowanie dużych dawek nawozów organicznych oraz systemów uprawy mniej naruszających strukturę gleby.
W przeciętnych warunkach, na jednym hektarze pola uprawianego orkowo znajduje się od 100 tysięcy do jednego miliona dżdżownic o łącznej masie wynoszącej od 100 do 1000 kg. Dzięki drążeniu korytarzy, działalność dżdżownic w glebie jest bardzo ważna.
Wytworzone przez dżdżownice korytarze umożliwiają odprowadzenie nadmiaru wody oraz doprowadzenie powietrza do podglebia.
Dżdżownice wpływają nie tylko na odprowadzanie nadmiaru wody z gleby i jej napowietrzanie, ale także na inne fizyczne właściwości. W wyniku drążenia korytarzy zwiększa się ilość porów glebowych, a tym samym zmniejsza się gęstość objętościowa gleby suchej. Spulchniające działanie dżdżownic powoduje znaczące zwiększenie liczby makroporów (porów glebowych o średnicy przekraczającej 0,5 mm) tworzących sieć kanałów glebowych. Łączna długość takich kanałów powstających na jednym hektarze może wynosić około 4000 – 5000 km i mogą one sięgać nawet do głębokości 2 – 3 m. Powstające korytarze stanowią swoiste „autostrady” dla rozwijających się korzeni. W ciągu kilku lat dżdżownice występujące na jednym hektarze są w stanie przenieść dziesiątki ton gleby, która umieszczana jest na powierzchni w formie koprolitów.
Aby wyświetlić tę funkcję, musisz zaakceptować pliki cookie. Kliknij tutaj, aby zmienić swoją zgodę.
Aktywność dżdżownic stymuluje drobnoustroje glebowe, następuje intensyfikacja rozwoju bakterii i grzybów, poprawiają się właściwości biologiczne gleby. Ponadto dżdżownice powodują poprawę chemicznych właściwości gleby, ponieważ składniki pokarmowe po przejściu przez ich układ pokarmowy stają się lepiej przyswajalne dla roślin. Na przykład stężenie azotanów w grudkach gleby wydalonej przez dżdżownice jest 8 razy większa, niż w otaczającej je glebie. Materiał wydalony przez dżdżownice działa jak „klej” spajający cząstki gleby, zwiększa się w wyniku tego trwałość agregatów glebowych oraz jej struktury.
Dżdżownice są wrażliwe na wiele elementów nowoczesnego rolnictwa takich jak stosowanie pestycydów oraz nadmierne zagęszczenie gleby. Problemem jest również uprawa gleby, powoduje ona bowiem niszczenie korytarzy i niepokoi dżdżownice. Znaczenie tego zjawiska nasila się we wrześniu i październiku, ponieważ w tym okresie przypada ich sezon rozrodczy. Pod względem stopnia szkód wyrządzonych dżdżownicom zabiegi uprawowe można uszeregować następująco (zaczynając od tych, które są dla nich najmniej szkodliwe): siew bezpośredni < głęboszowanie < uprawa ścierniska < kultywatorowanie < orka < uprawa narzędziami aktywnymi.
Wpływ uprawy płużnej na liczebność dżdżownic często poruszany jest w różnych dyskusjach. Istnieją badania świadczące o tym, że orka powoduje wydobycie na powierzchnię około 10% całej populacji dżdżownic znajdujących się w glebie. Z tej liczby około jedną trzecią zjadły ptaki, reszta zdołała się ukryć w glebie.
Aby zwiększyć liczebność dżdżownic w glebie, należy je regularnie dokarmiać. Najlepszym sposobem jest wprowadzenie do płodozmianu koniczyny lub jej mieszanek z trawami. Jednak każdy sposób powodujący zwiększenie ilości substancji organicznej w glebie pozytywnie wpływa na liczebność dżdżownic, powinniśmy więc stosować nawozy zielone i międzyplony.
Wprowadzenie na kilka lat ugoru zielonego z mieszanki koniczyny z trawami zamiast pszenicy ozimej, spowodowało zwiększenie liczebności dżdżownic w roślinach następczych nawet o 100%. Z tego powodu dżdżownice są dobrym wskaźnikiem żyzności gleby. Występowanie dżdżownic w glebie świadczy o dobrych warunkach do wzrostu i plonowania roślin.
Podglebie – to warstwa profilu gleby położona bezpośrednio pod warstwą powierzchniową. Zwykle nie jest spulchniana podczas typowej uprawy gleby wykonywanej na głębokość orki. Można ją spulchniać stosując np. głęboszowanie. Granica pomiędzy górną warstwą, a podglebiem często uwidacznia się w postaci podeszwy płużnej, powstającej w skutek działania lemiesza pługa i kół bruzdowych ugniatających glebę.
Pory – Pory glebowe to wolne przestrzenie pomiędzy cząsteczkami gleby, kanaliki i pęknięcia. W zależności od stanu uwilgotnienia gleby wypełnia je woda glebowa lub powietrze glebowe.
Gęstość objętościowa gleby suchej – jest również nazywana ciężarem objętościowym. Oznacza ciężar określonej objętości gleby, wraz z wolnymi przestrzeniami wypełnionymi powietrzem, po wysuszeniu jej do stałej masy w 1050C.
Grudki kałowe, koprolity – Grudki kałowe dżdżownic tworzące np. kopczyki widoczne na powierzchni gleby przy otworach którymi wychodzą dżdżownice.
Azotany – rośliny przede wszystkim pobierają azot z gleby w postaci azotanów NO3-. Azot występuje w tej formie w glebie i nawozach mineralnych. W glebie znajdują się wyspecjalizowane bakterie, które przekształcają związki amonowe z grupą NH4+ początkowo do azotynów z grupą NO2- , a następnie azotanów. Proces ten nazywa się nitryfikacją.
