Elementy składowe gleby

Stała frakcja gleby to różnej wielkości cząstki mineralne oraz cząstki substancji organicznej. Pełniące ważną funkcję pory glebowe, to przestrzenie wypełnione powietrzem glebowym lub wodą glebową w zależności od aktualnej wilgotności gleby, jej struktury oraz wybranej metody uprawy. W optymalnych warunkach połowę objętości porów wypełnia woda glebowa, a drugą połowę powietrze glebowe. W glebach o zbitej strukturze, na przykład w glinach, objętość porów jest nieco większa (wynosi 40÷60%) niż w glebach luźnych (o małej zwięzłości).

Uziarnienie gleby oznacza przynależność cząstek mineralnych gleby do różnych klas wielkości. W różnych państwach stosuje się odmienne podziały cząstek mineralnych na klasy wielkości. W rozpowszechnionej na całym świecie klasyfikacji przyjmuje się podziały na frakcję blokową, kamienie, żwir, piasek, pył i ił. Podstawą podziału jest wielkość cząstek (klasy te zostały scharakteryzowane w tabeli „Klasyfikacja cząstek gleby ze względu na ich wielkość”).

Gleba uprawna składa się zwykle z cząstek różnej wielkości, należących do odmiennych klas granulometrycznych. Jeżeli w danej glebie dominują frakcje żwiru i piasku, to jest ona łatwo przesiąkająca. Gleba taka jest sucha i stosunkowo jałowa. Jeżeli natomiast w glebie, w której dominuje zawartość frakcji ilastej, znajduje się pewna część piasku, gleba taka staje się cieplejsza. Gleby pyłowe często są zimne, utrzymują wilgoć i łatwo nasiąkają wodą wskutek jej kapilarnego podnoszenia, zwanego podsiąkaniem kapilarnym. Najmniejsze cząstki mineralne gleby, należące do frakcji ilastej, w decydującym stopniu wpływają na właściwości gleby, nawet gdy ich zawartość w glebie wynosi zaledwie około 5%. Iły kurczą się i pęcznieją, a ich zawartość nadaje glebie zwartą strukturę, ze szczelinkami i pęknięciami, którymi przez kolejne warstwy mogą przerastać rozwijające się korzenie. Właściwości różnych typów gleb wynikają z zawartości cząstek spławialnych (ilastych), które decydują o rodzaju gleby i sposobie jej uprawy.

Znajdująca się w glebie materia organiczna w znacznym stopniu wpływa na jej właściwości. Składniki organiczne, które zawierają prawie 60% węgla (C), to pozostałości po procesie rozkładu resztek roślinnych przeprowadzanego przez mikroorganizmy. Podczas mineralizacji substancji organicznej uwalniane są do gleby składniki odżywcze, głównie związki azotu (N), fosforu (P) oraz siarki (S).

Składniki organiczne mogą w decydujący stopniu wpływać na właściwości gleby. Z punktu widzenia rolnika wpływ ten jest prawie zawsze pozytywny. Substancja organiczna zawarta w glebie wpływa między innymi na:

• Powstawanie i trwałość struktury gleby
• Utrzymywanie wody w glebie
• Uprawę
• Zapas składników pokarmowych
• Zaskorupianie i zamulanie się gleby